al. Zeppelin (m), Luftschiff (n), Fr. Zeppelin (m), Müh. Zeppelin, dirijabl. Havada asılı vəziyyətdə qalma qabiliyyətini vermək üçün yüngül qazla doldurulmuş idarə oluna bilən balonlu dirijabl. Hava gəmisini hava şarından fərqləndirən ən böyük xüsusiyyət hərəkət və sükan sistemidir (Bax. Balon). Dirijablda qaz kimi heliumdan istifadə olunur.
Dijabl aerodinamik quruluşa malik gəmiyə bənzəyir, onun skeleti bir çox metal şar hüceyrələrinin birləşməsindən əmələ gəlir. Hava gəmisi yüngül qazı şar hücrələrinə doldurub boşaldaraq hündürlük qazanır və itirir və onun irəli hərəkəti pervaneli mühərriklə təmin edilir. Dirijablın istiqamətləndirilməsi, hündürlük qazanması və ya itirilməsi də sükanlarla təmin edilir. Prinsipcə, havada dirijablın quruluşu və hərəkəti sualtı qayığın quruluşuna və hərəkətinə bənzəyir. (Bax. Sualtı qayıq)
Dijablın tarixi inkişafı 1783-cü ildə ilk hava şarının uçuşu ilə başlayır. 1851-ci ildə Henri Giffard adlı fransız ixtiraçı üç at gücündə buxarla işləyən pervaneli mühərrik hazırladıqda, şarın üfüqi istiqamətdə hərəkət etməsi təmin edildi. Daxili yanma mühərrikinin qazılması 1872-ci ildə alman mühəndisi Paul Haenlein ilə başladı. 1883-cü ilin oktyabrında elektrik mühərriki ilə işləyən ilk zeplin quruldu. 1900-cü ildə almanlar tərəfindən inşa edilən LZ-1 dirijabl uzunluğu 140 metr, diametri 13 metr olan böyük dirijabl idi. Bu gəmi 24 uzununa və 16 dairəvi eninə elementdən ibarət idi və 16 at gücünə malik mühərriki ilə saatda 33 kilometr sürətlə hərəkət edirdi. Üfüqi və ön-arxa istiqamətlərdə tarazlığın idarə edilməsi həm sükanda, həm də sonunda yerləşən balon kameralarının qaz təzyiqlərinin tənzimlənməsi yolu ilə həyata keçirilirdi. Bunun ardınca almanların ABŞ-a müharibə təzminatı olaraq etdiyi LZ-126 "Los Angeles" gəldi. 1928-ci ildə istehsal edilmiş LZ-127 “Graf Zeppelin” 590 reysi ilə 13110 nəfər və 200 ton yük daşımışdır. 1936-cı ildə tikilmiş LZ-129 “Hindenburg” dirijablının 1100 at gücündə mühərriki var idi və saatda 110 kilometr sürətlə hərəkət edirdi. Bu zeplinlə Atlantik ekspedisiyaları təşkil edilmiş və on ekspedisiyada 1002 nəfər daşınmışdır. 1938-ci ildə hazırlanmış LZ-130 “Graf Zeppelin” heliumla işləyirdi. İkinci Dünya Müharibəsinin başlaması ilə dirijablın tikintisi dayandı. Bu gün müxtəlif rahatlıqlar üzrə tədqiqatlar aparılır.
oxumaq: 147
